Trong chiến lược Dân số - Kế hoạch hóa gia đình của Việt Nam (DS-KHHGĐ) thì mục tiêu giảm sinh hết sức quan trọng được đặt lên hàng đầu, mỗi gia đình chỉ sinh 1 - 2 con, muốn thực hiện được chỉ tiêu này cần phấn đấu giảm tỉ suất sinh con thứ 3 trở lên. Nhiều năm qua, chúng ta đã có những nổ lực phấn đấu để giảm mức sinh thay thế (mỗi gia đình chỉ có 2 con), năm 2012 trên phạm vi toàn quốc tỉ lệ này là 2,06 con/bà mẹ (Thừa Thiên Huế 2,2 con/bà mẹ). Trong khí đó một số tỉnh lại có mức lại có mức sinh thấp, đạt dưới mức sinh thay thế. Từ đó có những ý kiến khác nhau về số con trong mỗi gia đình. Trước tình hình này nên hiểu như thế nào về khống chế mức sinh của một bà mẹ hiện nay trong độ tuổi sinh đẻ ? Đã nên cởi mở hơn trong chính sách dân số ?
Thời gian qua trong dư luận nổi lên hiện nay không cần khống chế mức sinh, có thể đẻ con thứ 3 trở lên do thông tin nhiều tỉnh, thành trong cả nước đã đạt dưới mức sinh thay thế ( < 2 con). Điều đó đúng nhưng chưa đủ, chưa toàn diện về nhận thức.
Một vài số liệu thống kê cụ thể về mức sinh thay thế mới được công bố gần đây một số tỉnh, TP như TP Hồ Chí Minh 1,33 ; Long An, Tiền Giang, Hậu Giang, Cần Thơ, Khánh Hòa, Cà Mau... có mức sinh từ 1,5 - 1,6 con/bà mẹ. Điều tra chung cả nước đã có 24 tỉnh thành có mức sinh thấp dưới mức sinh thay thế. Đó là điều cần lưu ý và cũng là xu hướng chung của nhiều nước trên thế giới, của Việt Nam, là sự lựa chọn của một số cặp vợ chồng hiện nay.
 |
Trong khí đó nhìn chung cả nước trong năm 2012 tỉ suất sinh con vẫn còn 20,5%o (Thừa Thiên Huế 15,9 %o), tỉ lệ đẻ con thứ 3 chưa khống chế được, cả nước là 14,2% (Thừa Thiên Huế 16,5%). Qua đó cho thấy trước mắt vẫn phải làm tốt chính sách giảm sinh để đạt mức sinh thay thế bền vững trên phạm vi toàn quốc, chưa thể làm khác chính sách này được, cần phân tích rõ hơn đối tượng dân cư có mức sinh cao hơn. Thực trạng cho thấy hiện nay còn nhiều tỉnh, vùng sâu vùng xa, dân vạn đò... mức sinh còn cao, những người sinh con một bề (gái) vẫn cố đẻ để có con trai nỗi dỏi tông đường góp phần cho tỉ lệ đẻ con thứ 3 trở lên tăng cao... Tại TP Hà Nội và một số tỉnh đồng bằng sông Hồng, mức sinh tuy có giảm nhưng cũng chỉ đạt mức bình quân 2,1 - 2,2 con/bà mẹ.
Tuy vậy,trước thực tế một số địa phương có mức sinh thấp dưới mức sinh thay thế như đã nêu trên thì trong công tác DS-KHHGĐ chúng ta cũng cần tính đến việc điều chỉnh về chính sách phù hợp với các vùng miền một cách thích ứng linh hoạt. Các chuyên gia DS cho rằng, không quá sớm để tính đến giải pháp ứng phó với tình hình giảm sinh đang diễn ra. Đại diện Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam cũng đã có khuyến cáo Việt Nam cần ứng phó với xu hướng giảm sinh từ bây giờ. Đã có ý kiến đề nghị chuyển đổi thông điệp từ “hai con là đủ” lâu nay sang thông điệp “hai con là tốt hơn”. Bên cạnh việc ứng phó với giảm sinh thì các thách thức khác cũng cần được tính đến. Đó là “sự kiện nóng” mất cân bằng giới tính khi sinh (trẻ trai > trẻ gái/100 trẻ khi sinh), rồi vấn đề già hóa dân số (10%) sẽ kéo theo nhu cầu an sinh xã hội tăng cao, nguồn nhân lực trẻ bị thu hẹp dần ... Quan trọng hơn cả, hiện nay chúng ta cần tập trung cho nâng cao chất lượng dân số với nhiều nội dung như sức khỏe sinh sản, sinh sản vị thành niên, chẩn đoán sàng lọc trước sinh và sau sinh, chế độ dinh dưỡng, kiểm tra sức khỏe tầm soát bệnh tật định kỳ, chăm sóc người cao tuổi ...
Sắp tới có hội nghị toàn quốc tổng kết 10 năm thực hiện Pháp lệnh Dân số sẽ có một số vấn đề được đặt ra để thảo luận và đi đến thống nhất.